Kết thúc phiên giao dịch ngày 13/5, chỉ số VN-Index bước vào thị trường con gấu (bear market) khi giảm so với mức đỉnh gần nhất 20%. Với những nhà đầu tư vào thị trường khi chỉ số VN-Index ở ngưỡng 1.500 điểm thì đây là cú sốc lớn. Liệu thị trường còn giảm không? Có nên mua thêm hay cắt lỗ? Nếu mua hay nắm giữ thì nên ưu tiên nhóm cổ phiếu ngành nào?
Bị “gấu vả” không phải là chuyện hiếm
Thị trường chứng khoán gắn chặt với nền kinh tế nên tính chu kỳ cũng là một đặc tính của các chỉ số chứng khoán. Chỉ số chứng khoán có lúc tăng, lúc đi ngang thậm chí là cắm đầu giảm mạnh.
Như trường hợp chỉ số S&P 500 của chứng khoán Mỹ, từ năm 2000 đến nay đã 5 lần rơi vào thị trường con gấu vào các thời điểm: T3/2000, T10/2007, T4/2011, T9/2018, và tháng 2/2020. Còn nếu tính từ năm 1950 đến nay thì chỉ số này có tới 15 lần bị “gấu vả”. Tính ra, trung bình 4.67 năm có một lần như vậy.
Đối với chỉ số VN-Index thì gần nhất là tháng 4/2018, tháng 1/2020 và tháng 4/2022.
Lý do của thị trường bị như vậy cũng khác nhau. Đó có thể là do thị trường tăng trưởng nóng nhiều cổ phiếu có giá thị trường vượt xa nhiều giá trị nội tại doanh nghiệp tạo ra các bong bóng tài sản. Đó có thể xuất phát từ khủng hoảng của một ngành quan trọng nào đó trong nền kinh tế như BĐS, thị trường tài chính. Hoặc có thể là sự thay đổi chính sách đột ngột của một ngân hàng trung ương quan trọng như Fed, hay có thể là một đại dịch khủng hoảng địa chính trị.
Phải làm gì khi thị trường bị “gấu vả”?
Câu hỏi này dành cho các nhà đầu tư trung và dài hạn, tức là có một kế hoạch đầu tư từ 3 năm trở lên. Bởi vì trên thị trường chứng khoán chia ra thành hai nhóm người chính: Người mua và nắm giữ cổ phiếu và những người mua đi bán lại thường xuyên.
Với nhóm thứ hai thì đòi hỏi vừa có kiến thức và kinh nghiệm ổn định và với nguyên tắc cắt lỗ stop loss thì phần lớn họ sẽ không đợi đến mức giảm 20%.
Khi thị trường rơi vào trạng thái con gấu, sẽ có những nhà đầu tư bắt đầu hoang mang và thậm chí bị hoảng loạn. Chính vì thế mà điều quan trọng đầu tiên là cần kiểm soát được cảm xúc của mình. Nhiều nghiên cứu và thực tế cho thấy khi không kiểm soát được cảm xúc thì gần như con người đều đưa ra quyết định sai lầm. Trong trường này là bán tháo cổ phiếu với những cổ phiếu vừa tăng nóng trong thời gian trước đó.
Để chế ngự được cảm xúc và vượt qua được giai đoạn này, kinh nghiệm của nhiều nhà đầu tư đã trả qua những đợt “gấu vả” là không theo dõi danh mục đầu tư thường xuyên nữa, tốt nhất là quên đi nó một thời gian.
Để chế ngự được cảm xúc và vượt qua giai đoạn khó khăn này, kinh nghiệm của nhiều nhà đầu tư đã trải qua những đợt “gấu vả” là không theo dõi danh mục đầu tư thường xuyên nữa, tốt nhất là quên đi một thời gian. Trong giai đoạn này, nên dành thời gian cho các công việc hoạt động khác cùng với đó là nâng cao kiến thức và chuyên môn của mình.
Tự nhắc lại mục tiêu và kế hoạch đầu tư của mình cũng là cách để vượt qua giai đoạn thị trường giảm. Bởi vì nhìn ở khung thời gian dài hơn, nếu chỉ nhìn số khung trong tuần hay tháng thì sẽ thấy biến động theo ngày còn bé hơn nhiều.
Về mặt tâm lý suy nghĩ theo hướng mặc dù giá của cổ phiếu giảm nhưng số lượng cổ phiếu mình đang giữ vẫn như cũ thì cũng giúp lạc quan được tăng lên rất nhiều. Không những vậy, giá cổ phiếu giảm đồng nghĩa việc mình mua được cổ phiếu ở mức rẻ hơn lúc trước.
Bên cạnh việc kiểm soát cảm xúc cùng với việc nhìn khung thời gian đầu tư dài hơn đó là sự kiên nhẫn. Ở các nền kinh tế có tăng trưởng thì chỉ số chứng khoán về dài hạn luôn tăng. Điều này đồng nghĩa với việc thị trường bị “gấu vả” sẽ đến một lúc nào đó kết thúc và phục hồi tăng trưởng trở lại.
Sắp tới sẽ như thế nào?
Đây là một câu hỏi mà rất khó để có câu trả lời đúng trong ngắn hạn. Là vì trong bối cảnh thị trường lúc này nhiều yếu tố bất định có thể khiến thị trường phục hồi trở lại hay cũng có thể khiến cho thị trường giảm thêm. Các chính sách siết chặt tiền tệ, lạm phát, chiến tranh Nga – Ukraine tăng trưởng của các nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Mỹ, EU là những ẩn số lớn tác động đến chỉ số chứng khoán.
Tuy nhiên, nếu lịch sử có tính tham khảo thì đầu tư vào những giai đoạn thị trường bị gấu vả là một chiến lược khá thông minh trong trung và dài hạn, vì nhà đầu tư sẽ mua được nhiều cổ phiếu với mức giá tốt và chờ đợi thành quả trong chu kỳ tiếp theo.
Những khi nền kinh tế khó khăn vì lạm phát có dấu hiệu tăng trưởng chậm lại hay thậm chí suy thoái thì vẫn có cách để giảm thiểu tác động của thị trường. Đó là việc dịch chuyển danh mục sang nhóm cổ phiếu có tính phòng thủ hơn. Cùng với đó, nếu có thể thì tăng khả năng sử dụng tiền mặt lên mức tối đa để đầu tư nhiều hơn so với mức trung bình đã dự tính.
Đối với chỉ số VN-Index, mặc dù trong ngắn hạn không thể dự đoán được hướng đi nhưng một số chỉ số cơ bản cho thấy trong trung và dài hạn là phù hợp với chiến lược mua vào khi thị trường vào giai đoạn bị gấu vả.
Ví dụ, chỉ số VN-Index hiện nay đang quay lại mức đầu năm 2021, nếu như các doanh nghiệp niêm yết có tốc độ tăng trưởng lợi nhuận thực tế trung bình ở mức 20-30% thì đây là vùng giá tốt. Ngoài ra, chỉ số đường dịch chuyển trung bình 100 tuần cũng vừa chạm giá đóng cửa và chỉ số RIS ở mức quá bán gần như đầu năm 2020 khi dịch Covid-19 bùng phát.
Thị trường bị gấu vả là một hiện tượng bình thường theo chu kỳ của chỉ số chứng khoán. Điều quan trọng để vượt qua được giai đoạn này là phải kiểm soát tốt được cảm xúc khung thời gian đầu tư dài và cần có sự kiên nhẫn. Vì một nền kinh tế tăng trưởng thì chỉ số chứng khoán cũng sẽ luôn tăng sau 10 đến 20 năm.
